prof. Karol Grela

Prof. dr hab. inż. Karol Grela (ur. w 1970 r. w Warszawie) jest chemikiem zajmującym się syntezą związków organicznych i metaloorganicznych. Absolwent Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej (1994). Doktorat (1998), habilitację (2003) i tytuł profesora (2008) uzyskał w Instytucie Chemii Organicznej PAN. W latach 1999 -2000 przebywał na stażu podoktorskim w Instytucie Maxa Plancka w Mülheim nad Rurą.

Kieruje Laboratorium Syntezy Metaloorganicznej w Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, pracuje też na część etatu w Instytucie Chemii Organicznej PAN. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego i honorowym członkiem Izraelskiego Towarzystwa Chemicznego.

Laureat licznych nagród i wyróżnień za osiągnięcia naukowe, m.in.: stypendium dla młodych uczonych Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1998), Nagrody Premiera za najlepszy doktorat (1999), stypendium Alexandra von Humboldta (1999), Nagrody im. Włodzimierza Kołosa przyznawanej przez Polską Akademię Nauk (2003), Nagrody Premiera za najlepszą habilitację (2004), Nagrody Polskiego i Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego im. Marii Skłodowskiej-Curie & Wilhelma Klemma (2007), subsydium profesorskiego MISTRZ (2007) oraz programu TEAM (2009) FNP, Nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w kategorii "badania na rzecz rozwoju nauki" (2009), Nagrody Premiera za osiągnięcie naukowe (2010).

Dorobek naukowy prof. Karola Greli obejmuje ponad 120 publikacji naukowych i 12 patentów chronionych w kilkudziesięciu krajach na świecie, a jego badania znajdują liczne zastosowania praktyczne, blisko współpracuje on m.in. z przemysłem farmaceutycznym, m.in. jest członkiem Scientific Advisory Board firmy Polpharma S.A.

Prof. dr hab. inż. Karol Grela otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2014 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie nowych katalizatorów reakcji metatezy olefin i ich zastosowanie w praktyce przemysłowej.

Nagrodą zostały wyróżnione badania prof. Karola Greli nad katalizatorami stosowanymi w reakcjach metatezy (podwójnej wymiany) olefin - związków z grupy węglowodorów nienasyconych, w których występuje jedno lub więcej podwójnych wiązań chemicznych między atomami węgla. Katalizatory to związki, dzięki którym można znacznie przyspieszyć przebieg procesu chemicznego, co pozwala zwiększyć jego wydajność i selektywność, jednocześnie zmniejszając ilość powstających w jego efekcie odpadów itd.

Występujące w olefinach wiązanie podwójne węgiel-węgiel jest jednym z najbardziej użytecznych elementów budowy związków organicznych. Może być ono wykorzystane do konstrukcji rozmaitych szkieletów organicznych i jest, z uwagi na wysoką reaktywność chemiczną, jedną z najważniejszych grup funkcyjnych, wykorzystywanych w licznych transformacjach chemicznych. Ze względu na tak szerokie możliwości, w ciągu ostatnich 150 lat chemicy poszukiwali nowych sposobów otrzymywania olefin. W ostatnich dekadach opracowana została całkowicie nowa droga otrzymywania tych niezwykle ważnych związków chemicznych: reakcja metatezy (za to osiągnięcie trzej chemicy: Yves Chauvin, Robert Grubbs i Richard Schrock zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 2005 r.).

Prof. Grela wraz ze współpracownikami zajął się zagadnieniami związanymi z optymalizacją reakcji metatezy olefin, tzn. poszukiwaniem sposobów na to, by były one przeprowadzane w sposób bezpieczny dla środowiska, łączyły wysoką wydajność z możliwością ich prowadzenia w łagodnych warunkach (w temperaturze otoczenia lub niższej oraz np. w roztworach wodnych) oraz tolerancją na liczne, często bardzo reaktywne grupy funkcyjne. Z kolei katalizator powinien być w miarę możliwości niedrogi, łatwy do oddzielenia po reakcji i charakteryzować się wysoką aktywnością i stabilnością.

Wszystkie te istotne kwestie i wyzwania zostały zidentyfikowane, a często też rozwiązane przez grupę prof. Greli. Badania, którymi kieruje, doprowadziły do znalezienia wielu nowych katalizatorów będących kompleksowymi związkami rutenu, dzięki którym proces metatezy może być indywidualnie regulowany ("dostrajany") dla uzyskania niezliczonych zastosowań, zarówno w akademickiej chemii organicznej, jak też przemyśle (np. w produkcji nowych leków, nowych materiałów polimerowych, czy opracowywaniu receptur nowych paliw w oparciu o odnawialne materiały wyjściowe).

O międzynarodowym uznaniu dokonań prof. Greli świadczy m.in. to, że jeden z opracowanych przez niego i skomercjalizowanych katalizatorów jest nazywany w literaturze przedmiotu "katalizatorem Greli", a jego zespół jest zaliczany do wiodących w skali światowej grup badawczych w tej dziedzinie.