prof. Stanisław Penczek
Prof. Stanisław Penczek z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2015 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych.
Prof. Stanisław Penczek (ur. w 1934 r. w Warszawie) - chemik specjalizujący się w chemii organicznej i chemii polimerów, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności. Założyciel i kierownik (w latach 1974-2004) Zakładu Chemii Polimerów w Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Obecnie prowadzi jedną z grup badawczych pracujących w tym zakładzie, jest także profesorem honorowym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz wykładowcą na studiach doktoranckich Wydziału Chemii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wykładał również na studiach doktoranckich i licznych seminariach za granicą - m.in. w Paryżu, Sztokholmie, Tokio, Kioto, Cleveland, Gandawie i Moguncji.
Przez prawie 20 lat był członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W 2000 r. zorganizował Światowy Kongres Polimerów, któremu przewodniczył. W 2005 r. został wybrany na członka Zarządu Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC). W latach 2007-2009 był przewodniczącym Europejskiej Federacji Polimerów. Były wieloletni redaktor naczelny internetowego czasopisma "E-Polymers" oraz członek redakcji kilkunastu czasopism m.in: "Biopolymers", "Journal of Polymers Science", "Makromolekulare Chemie", "Current Organic Chemistry". Obecnie jest przewodniczącym Rady Redakcyjnej czasopisma "Polimery".
Laureat kilkunastu nagród naukowych, w tym nagród Polskiej Akademii Nauk, Medalu Osobistego Francuskiej Akademii Nauk, Francuskiego Orderu Chevalier dans l'Ordre des Palmes Académiques (przyznawanego przez premiera Francji), Medalu Osobistego Japońskiego Towarzystwa Nauk o Polimerach, Międzynarodowej Nagrody Belgijskiego Towarzystwa Nauki i Technologii Polimerów, Nagrody im. Otto Warburga i Nagrody Prezesa Rady Ministrów. Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu Piotra i Marii Curie w Paryżu oraz Rosyjskiej Akademii Nauk.
Opublikował 312 prac, które były cytowane ponad 6 800 razy (z wyłączeniem samocytowania) oraz kilka monografii. Prowadził ponad 100 wykładów plenarnych i sekcyjnych na konferencjach naukowych.
Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej zostało wyróżnione opracowanie przez prof. Stanisława Penczka teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych. Polimeryzacja z otwarciem pierścienia jest bardzo ważną częścią chemii polimerów. Procesowi temu ulegają związki heterocykliczne, a w jego wyniku powstają m.in. biodegradowalne polimery zawierające w łańcuchu głównym takie heteroatomy jak atom tlenu, azotu lub fosforu. Pierwszych odkryć w dziedzinie polimeryzacji z otwarciem pierścienia prof. Stanisław Penczek dokonał już w 1976 r. Od tamtej pory konsekwentnie prowadził szczegółowe badania naukowe zmierzające do poszerzenia wiedzy o kolejne aspekty tego procesu ? mechanizmy reakcji, schemat kinetyczny, towarzyszące mu przemiany termodynamiczne. W rezultacie opracował podstawowe elementy teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia.
Prof. Penczek jako pierwszy syntezował biodegradowalne poliestry kwasu fosforowego metodą polimeryzacji z otwarciem pierścienia. Wiedzę teoretyczną zastosował również do syntezy biodegradowalnych polimerów mających znaczenie dla przemysłu. Prof. Penczek wynalazł w tej dziedzinie nową klasę katalizatorów bardziej efektywnych od katalizatorów stosowanych wcześniej.
Wiedza o procesach podstawowych w polimeryzacji z otwarciem pierścienia stała się podstawą do opracowania fragmentów technologii produkcji polimerów biodegradowalnych. Są to polimery-pochodne kwasu mlekowego, należącego do produktów otrzymywanych z surowców odnawialnych. Znajdują one przede wszystkim zastosowanie w biomedycynie, w lekach o przedłużonym działaniu, a ostatnio także zostały zastosowane do otrzymywania biodegradowalnych stentów.
Opracowane przez prof. Stanisława Penczka zasady polimeryzacji z otwarciem pierścienia należą do istotnych osiągnięć w chemii polimerów. Elementy opracowanej teorii mają wpływ na inne dziedziny chemii polimerów i znalazły się w większości opracowań monograficznych oraz światowych podręcznikach akademickich, a sam profesor jest uznanym w świecie autorytetem w tej dziedzinie.
