prof. Jerzy Jedlicki

Prof. Jerzy Jedlicki z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2015 w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych za fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej.

Prof. Jerzy Jedlicki (ur. w 1930 r. w Warszawie) - historyk idei, profesor Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Stopień doktora uzyskał w 1961 r. w Instytucie Historii PAN po przedstawieniu rozprawy zatytułowanej Etatyzm przemysłowy w Królestwie Polskim (wydanej drukiem pod tytułem Nieudana próba kapitalistycznej industrializacji, Warszawa 1964), stopień doktora habilitowanego - w 1967 r. w oparciu o dysertację Przeobrażenia szlachectwa polskiego w okresie rozkładu feudalizmu (wydanej drukiem pod tytułem Klejnot i bariery społeczne, Warszawa 1968). Po wydarzeniach marcowych 1968 r., na skutek indywidualnego protestu wobec działań polskich władz komunistycznych, jego dalsza kariera akademicka i kontakty zagraniczne zostały mocno ograniczone. Tytuł profesora otrzymał dopiero w 1989 r.

Jedlicki był uczniem prof. Witolda Kuli i został przez niego przyjęty do Zakładu Historii Społecznej XIX wieku w Instytucie Historii PAN, z którym związała się cała jego kariera naukowa. Po 1989 r. został kierownikiem Pracowni Dziejów Inteligencji, które to stanowisko zajmował do chwili przejścia na emeryturę, koordynując zespołowe badania nad historią intelektualistów i ich otoczenia.

Jest autorem kilkudziesięciu publikacji i książek naukowych, będących fundamentalnym źródłem wiedzy o społeczeństwie polskim i historii idei dziewiętnastowiecznych. Do najbardziej znanych i wpływowych książek jego autorstwa zaliczyć można: Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku (Warszawa 1988; wydanie 2 z 2002), wydana w języku angielskim pt. A suburb of Europe. Nineteenth-century Polish approaches of Western civilization (Budapest 1999) oraz Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000 (wydana również w języku niemieckim pt. Die entartete Welt. Die Kritiker der Moderne, ihre Angste und Urteile, Frankfurt 2007; wersja angielska w przygotowaniu).

Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej zostało wyróżnione trzytomowe dzieło pt. Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918* (Warszawa 2008; wydanie angielskie: A history of Polish intelligentsia, Frankfurt 2014), będące uwieńczeniem wieloletnich badań prof. Jedlickiego nad historią inteligencji. Praca ta, powstała pod redakcją prof. Jedlickiego i przy jego współautorstwie, zalicza się do najwybitniejszych osiągnięć polskiej historiografii, głównie dzięki połączeniu w niej perspektywy historii społecznej z perspektywą historii idei, a także dzięki doskonałej literackiej formie. Prof. Jedlicki jest autorem tomu drugiego, pozostali autorzy to: prof. Maciej Janowski, tom pierwszy i dr hab. Magdalena Micińska, tom trzeci.

Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918 to pierwsze pełne opracowanie problemu o zasadniczym znaczeniu dla poznania i zrozumienia dziejów politycznych, społecznych i kultury epoki porozbiorowej. Studia zawierają wszechstronną i przekonującą interpretację tego, co faktycznie przedstawiała inteligencja jako zjawisko społecznej i intelektualnej historii modernizacji europejskiej: praktycznie w całej Europie nowo powstające warstwy profesjonalistów wykształconych na uczelniach wyższych odgrywały znaczącą rolę w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa w XIX wieku; jednakże tym, co szczególnie charakteryzowało inteligencję (wschodnich) obrzeży Europy, było to, że jej członków łączył nie tylko ten sam profil społeczny, ale również wspólne poczucie zaangażowania w moralne zadanie "odnowy" społecznej – poprzez przekonanie, że pełnią rolę "misjonarską" w walce o nowoczesną cywilizację, łącznie z wolnością narodową i polityczną. W tym sensie inteligencja była, jak przekonuje prof. Jedlicki, nie tylko fenomenem społecznym, ale, co ważniejsze, rodzajem intelektualnego ideału i mitem – co stanowiło o ogromnym wpływie tej koncepcji na intelektualną historię Europy. Praca ta była bodźcem do rozpoczęcia szerokiej i wyjątkowo ożywionej nowej debaty o ośrodku i peryferiach w historii modernizacji europejskiej, a także do nowej debaty o polskiej inteligencji i jej roli w okresie "Solidarności" i późniejszym.

Wpływ tej i innych prac prof. Jerzego Jedlickiego sięga daleko poza granice Polski, czyniąc z Profesora jednego z najbardziej innowacyjnych i inspirujących historyków Europy.

*”Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918″. Red. Jerzy Jedlicki. T. I: Maciej Janowski, „Narodziny inteligencji 1750-1831”; t.?II: Jerzy Jedlicki, „Błędne koło 1832-1864”; t. III: Magdalena Micińska, „Inteligencja na rozdrożach 1864-1918”. Warszawa, Instytut Historii PAN?Neriton, 2008

Film o laureacie i nagrodzonym osiągnięciu.