prof. dr hab. Maksymilian Pluta
Urodził się 28 lutego 1929 r., zmarł w 2002 r. Fizyk z wykształcenia i z zamiłowania. Zainteresował się fizyką i astrofizyką w latach licealnych. W latach 1950-1954 odbył studia uniwersyteckie, które były wówczas dwustopniowe, na wydziałach matematyki, fizyki i chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego (trzyletnie, I stopień) i Uniwersytetu Warszawskiego (dwuletnie, II stopień magisterski). Prof. M. Pluta uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych i doktora habilitowanego nauk fizycznych, a w 1982 roku tytuł profesora nauk technicznych. Jak wiadomo, fizyka leży u podstaw techniki i trudno dziś określić granice, przy których kończy się jedna, a zaczyna druga. Ta część fizyki, która leży bliżej techniki i praktycznego działania, jest zwana fizyką techniczną lub stosowaną i w tej dziedzinie działał prof. M. Pluta, pracując nieprzerwanie w tej samej placówce naukowo-badawczej: Instytucie Optyki Stosowanej (dawnym Centralnym Laboratorium Optyki) w Warszawie. Przeszedł w nim przez wszystkie stanowiska naukowe: od asystenta i starszego asystenta, przez adiunkta i docenta, do profesora. Dwukrotnie pełnił tam funkcje kierownicze: szefa Pracowni Optyki Fizycznej i Pomiarów Optycznych (w latach 1954-1964) i kierownika Zakładu Optyki Fizycznej (od 1967 r.). Był także przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu .
W latach 1964-1965 prof. M. Pluta był stypendystą rządu francuskiego w Instytucie Optycznym w Paryżu, gdzie współpracował z prof. Jerzym Nomarskim – twórcą kontrastu interferencyjno-różniczkowego w mikroskopii (system DIC Nomarskiego). Przedmiotem współpracy była mikroskopia holograficzna. Do najważniejszych publikacji w dorobku naukowym Laureata należą: cztery monografie książkowe z zakresu mikroskopii optycznej (świetlnej), w tym jedna trzytomowa w języku angielskim (Advanced Light Microscopy wydana przez wydawnictwo Elsevier z Amsterdamu w kooperacji z PWN, Warszawa); pięć obszernych rozpraw naukowych, w tym cztery w języku angielskim, przy czym dwie z nich znajdują się w 6 i 10 tomie książkowej serii wydawniczej Advances in Optical and Electron Microscopy, wydawanej przez Academic Press, London and New York; kilkadziesiąt oryginalnych artykułów zamieszczonych w specjalistycznych czasopismach zagranicznych (m.in. Journal of Microscopy, The Microscope, Microscopica Acta, Optica Acta, Journal of Modern Optics, Optik, Journal of the Optical Society of America, Applied Optics, Folia Biologica) i krajowych o zasięgu międzynarodowym; współautorska książka Holografia optyczna z dwoma własnymi rozdziałami i w całości przez niego zredagowana, wydana przez PWN w 1980 r. Dorobek publicystyczny Laureata obejmuje przede wszystkim mikroskopię świetlną, zwłaszcza fazowo-kontrastową i interferencyjną, mikrointerferometrię, holografię, optykę fourierowską, mikrorefraktrometrię i wiele innych kierunków naukowo-badawczych optyki stosowanej i metrologii optycznej.
Prof. M. Pluta był autorem 26 patentów wynalazczych (22 indywidualnych, 4 współautorskich), z których ponad połowa została zastosowana w praktyce i wdrożona do przemysłu (w PZO). Z dokonań naukowo-badawczych największe zastosowanie w praktyce uzyskały te, które dotyczą mikroskopii i mikrointerferometrii. Większość z nich to dokonania odkrywcze, chronione patentami i użyteczne w licznych działach nauki i techniki, zwłaszcza w biomedycynie, fizyce i technologii włókien tekstylnych, optyce instrumentalnej, technologii warstw cienkich, technice światłowodowej (włóknowej i planarnej) i fizyce kryształów ciekłych. Z opracowań naukowo-badawczych i konstrukcyjno-doświadczalnych Polskie Zakłady Optyczne przejęły w przeszłości 5 typów urządzeń fazowo-kontrastowych. Jedno z nich w zagranicznej literaturze, zwłaszcza książkowej, zwane jest mikroskopem interferencyjnym Pluty (Interferenzmikroskop nach Pluta w niemieckiej lub Plutas Interference Microscope w angielskiej literaturze). Został on opatentowany w 15 najważniejszych technicznie i przemysłowo krajach świata (m.in. USA, Japonii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji).
Prof. M. Pluta był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, również za granicą. Otrzymał m.in.: Nagrodę Państwową Zespołową II stopnia w 1964 roku, Złotą Odznakę za Zasługi dla Rozwoju Przemysłu Maszynowego (1975 r.), a także Honorary Fellow of the Royal Microscopical Society, U. K., Honorary Member of the State Microscopical Society of Illinois, USA i Fellow of SPIE – The International Society for Optical Engineering.
Prof. M. Pluta był członkiem Rady Redakcyjnej miesięcznika naukowego Journal of Microscopy, a także czasopisma Photonics Science News wydawanego we Francji. Przez ćwierć wieku był również członkiem Rady Redakcyjnej kwartalnika Optica Applicata. Był promotorem m.in. dziesięciu przewodów doktorskich, recenzentem 35 rozpraw doktorskich, 12 habilitacyjnych i 5 wniosków kandydatów do tytułu naukowego profesora. Zasiadał w Radzie Naukowej Instytutu Fizyki Politechniki Warszawskiej. Ścisłe były również więzy prof. M. Pluty z Instytutem Fizyki Politechniki Wrocławskiej i Instytutem Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Brał aktywny udział w działalności stowarzyszeń naukowych w kraju i za granicą. W latach 1981-1983 był wiceprezydentem Europejskiego Komitetu Optycznego (European Optical Committee) i zorganizował Europejską Konferencję Optyczną w Rydzynie.
Laureat Nagrody FNP ’95 w dziedzinie nauk technicznych za trzytomowe dzieło Advanced Light Microscopy.
