prof. Iwo Białynicki-Birula

Prof. dr hab. Iwo Białynicki-Birula (ur. w 1933 r. w Warszawie) jest fizykiem teoretykiem. Pracuje w Centrum Fizyki Teoretycznej PAN. Zajmuje się fizyką kwantową. Jest autorem przełomowych osiągnięć w dziedzinie elektrodynamiki kwantowej, optyki kwantowej i fizyki atomowej, które stanowią wybitny wkład w naukę światową i wiedzę o kwantowych i klasycznych właściwościach światła.

Swoją edukację rozpoczął w technikum mechanicznym. Wygranie pierwszej Olimpiady Fizycznej zapewniło mu miejsce na liście studentów fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, na którym w 1956 r. obronił pracę magisterską, a następnie doktorat (1959) i habilitację (1962). Cztery lata później otrzymał tytuł profesora. Kiedy był na ostatnim roku studiów, został zatrudniony na Uniwersytecie Warszawskim, na którym spędził kilka kolejnych dekad. Od 1980 r. do dzisiaj pracuje w Centrum Fizyki Teoretycznej PAN.

Jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, Członkiem Zagranicznym Royal Norwegian Academy of Sciences and Letters, Członkiem Krajowym Korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

Ma na swoim koncie wiele nagród, m.in. Nagrodę Marii Skłodowskiej-Curie przyznawaną przez PAN, Nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, Nagrodę im. Alexandra von Humboldta, jest także zdobywcą Medalu Komisji Edukacji Narodowej przyznawanego przez Ministra Edukacji Narodowej.

Jest autorem dziesięciu książek (w tym pięciu podręczników akademickich) i ponad 180 artykułów naukowych.

Prof. dr hab. Iwo Białynicki-Birula otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za fundamentalne prace dotyczące pola elektromagnetycznego, które doprowadziły do sformułowania zasady nieoznaczoności dla fotonu.

Nagrodą zostały uhonorowane osiągnięcia prof. Iwo Białynickiego-Biruli dotyczące właściwości skwantowanych pól elektromagnetycznych, a w szczególności odkrycie nowych związków nieoznaczoności dla fotonów.

Zasada nieoznaczoności została odkryta i sformułowana w 1927 r. przez Wernera Heisenberga. Mówi ona, że nie można z dowolną dokładnością wyznaczyć jednocześnie położenia i pędu cząstki.

Dokonanie prof. Białynickiego-Biruli rozwiązuje stary problem mechaniki kwantowej fotonów i ultrakrótkich impulsów świetlnych – brak operatora położenia fotonu, a przez to brak standardowej zależności nieoznaczoności Heisenberga dla obserwacji położenia i pędu. Nowy związek nieoznaczoności zaproponowany przez prof. Białynickiego-Birulę, w trzech pracach napisanych wspólnie z żoną – prof. Zofią Białynicką-Birula z Instytutu Fizyki PAN – przezwycięża tę trudność przez wykorzystanie gęstości energii fotonu i odpowiadającego jej rozkładu środka energii zamiast położenia, co umożliwia wprowadzenie miary rozprzestrzenienia fotonu, która z kolei prowadzi do naturalnego odpowiednika standardowych zależności Heisenberga.

Dokonania prof. Białynickiego-Biruli pogłębiają wiedzę o jednej z czterech podstawowych sił przyrody - oddziaływaniu elektromagnetycznym. Wyniki jego badań dotyczących fal elektromagnetycznych, a zwłaszcza światła, mogą w przyszłości zostać zastosowane do budowy zaawansowanych urządzeń, wykorzystujących te fale, np. laserów.